THE

AKWỤKWỌ

DECEMBER 1908

NDỊ MERE NA-ENYERE

N'ihi gịnị ka a na-ekwu mgbe ụfọdụ na Jizọs bụ otu n'ime ndị nzọpụta nke ihe a kpọrọ mmadụ nakwa na ndị oge ochie nwere ndị nzọpụta ha, kama ikwu na ọ bụ Onye Nzọpụta nke ụwa, dịka Krisendọm na-edebe?

Nkwupụta a bụ n'ihi ọtụtụ ihe kpatara ya. Somefọdụ na-ekwupụta okwu a n'ihi na ha nụrụ na ndị ọzọ kwuru ya; ụfọdụ bụ ndị maara akụkọ mgbe ochie, n’ihi na akụkọ banyere ndị mgbe ochie na-edekọ eziokwu ahụ na ha enweela ndị nzọpụta. Ndi nzoputa nke ndi di iche iche di iche dika ndi mmadu ndi ha choro si di, na ihe ozo nke agazoputa ha. Ya mere otu onye nzoputa putara icheputa ndi Israel site n’aria oria, ma obu site n’onwu, ma obu site n’aka onye iro ma obu anumanu. Onye nzoputa ozo putara ime ka ndi mmadu siri n’agha bia izuta ha asusu, nka na sayensi di mkpa nke mmepe anya, ma obu mee ka uche ha na nghọta ha ghari. Onye obula guru ihe banyere usoro okpukpe nke uwa ghahu nghota nke oma na ndi nzoputa putara otutu aro ma obu otutu puku aro tupu amuo mgbe amuru Jisos.

Oburu na ekwuru na Jisos dika onye nzoputa nke uwa site na Kristain nile, nkwuputa a gha egosiputa nzuzu na mpako nke ndi Krisendọm niile, ma odi ihu na ndi Krisendọm abughi otu a. N'afọ ndị ikpe azụ, ụwa nke ọdịda anyanwụ amarala ma mata akụkọ banyere akwụkwọ ndị ọzọ na akụkụ Akwụkwọ Nsọ nke ndị mmadụ anya, a na-egosikwa ndị agbụrụ ọzọ na okwukwe ha ezigbo mmetụta na nke mmekọrịta karịa. Thewa ọdịda anyanwụ amụtala iji ọnụ ahịa nke amamihe ndị dị n'etiti akụ ochie ndị ochie akpọrọ ihe. Ochie mmụọ nke mmadụ ole na ole ịbụ ndị Chineke họpụtara ma ọ bụ onwe-ahọpụtara ka a zọpụta ndị ọnụọgụgụ nke oge gara aga apụwo n'anya na ọnọdụ ya na-abịa na-amata ikpe ziri ezi na ikike mmadụ niile.

Ị nwere ike ịgwa anyị ma ọ bụrụ na e nwere ndị ọ bụla na-eme ememe ncheta nke ndị nzọpụta ha ma ọ bụ gburugburu ụbọchị iri abụọ na ise nke December (n'oge a gwara anyanwụ ka ọ banye na Capricorn?

Ụbọchị nke iri abụọ nke December bụ oge oké ọṅụ n'Ijipt, na e mere ememe iji kwanyere ụbọchị ọmụmụ nke Horus ùgwù. N'ime ememe na ememe ndị e debere n'akwụkwọ nsọ nke China, a na-agbasochi anya ememe okpukpe ochie ndị ọzọ. N'ime izu ikpeazụ na Disemba, n'oge oyi solstice, ụlọ ahịa na ụlọikpe na-emechi. A na-emezi mmemme okpukpere chi wee kpọọ ya ememme ekele na Tie Tien. Akpọrọ onye Mithras nke Peshia onye ogbugbo ma ọ bụ onye nzọpụta. Ha mere emume ncheta ọmụmụ ya n'abalị iri abụọ na ise nke ọnwa Disemba n'ime oke ọñụ. A ghọtara na n'oge ahụ anyanwụ guzoro ebe ahụ wee malite ịlaghachi n'ebe ugwu ka ọ nọsịrị ogologo oge n'ebe ndịda, a na-ekwukwa na e wepụtara ụbọchị iri anọ maka inye ekele na ịchụ àjà. Ndị Rom na-eme ememe ụbọchị iri abụọ na ise nke Disemba na nnukwu ememme iji sọpụrụ Bacchus, n'ihi na ọ bụ n'oge ahụ ka anyanwụ malitere nloghachi site n'oge oyi. N’oge ndị ọzọ, mgbe e webatara ọtụtụ ememe ndị Peshia na Rom, e mere otu ụbọchị ahụ dị ka ememe e ji asọpụrụ Mithras, bụ́ mmụọ nke anyanwụ. Ndị Hindu na-eme ememme isii sochirinụ. N'abalị iri abụọ na ise nke ọnwa Disemba ndị mmadụ na-eji ogaranya na akwụkwọ ndị na-egbuke egbuke chọọ ụlọ ha mma ma na-enye ndị enyi na ndị ikwu onyinye n'ụwa nile. Ya mere, a ga-ahụ na n'ụbọchị a, ndị mmadụ n'oge ochie na-efekwa ofufe nke ọma ma ṅụrịa ọṅụ. Na ọ bụ n'oge oyi solstice enweghị ike ịbụ ihe mberede nkịtị ma ọ bụ ihe ndaba. Ọ bụ ihe ezi uche dị na ya karịa iche na, n'ime ihe ndaba niile pụtara ìhè n'oge gara aga, enwere eziokwu dị n'okpuru nke mkpa omimi miri emi.

Žf] d kwuru na] mm¹m¹m¹ Kraist b ime ime mm]. Ọ bụrụ na ọ dị otú ahụ, gịnị mere ememe Krismas maka ahụ anụ ahụ site na iri na ịṅụ ihe ọṅụṅụ, n'ụzọ nkịtị, nke dị iche na nghọta anyị banyere ọnọdụ ime mmụọ?

Ihe kpatara nke a bụ Ndị Kraịst narị afọ mbụ. Na mbọ ha na-eme ka ozizi ha kwekọọ na nkwenkwe nke ndị ọgọ mmụọ na ndị ọgọ mmụọ, ha tinyere ememme ha na kalenda nke ha. Nke a zara ebumnuche abụọ: ọ mezuru omenala ndị ahụ ma mee ka ha chee na oge kwesịrị ịdị nsọ maka okwukwe ọhụrụ. Ma, mgbe a na-eme ememme na ememme, mmụọ nke kpaliri ndị a furu efu ma ọ bụ naanị akara ngosi kachasị nke echekwara n'etiti ndị ugwu, ndị Druids na ndị Rom. A na-eme ihe ohia ma nweta ikike zuru oke; ị gụbiga mmanya ókè na arunụrụma jupụtara n'oge ahụ. Site na ndị oge mbụ, ihe kpatara ọ theirụ ha bụ n'ihi nnabata ha nke Sun nke gafere n'ụzọ kachasị ala n'okporo ụzọ ya pụtara yana site na iri abụọ na ise nke ọnwa Disemba malitere njem ya, nke ga-eme ka nlọghachi nke oge opupu ihe ubi ma chebe ha. site n'oge oyi na ịtọgbọrọ n'efu nke oge oyi. Ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ ememe anyị niile n'oge ekeresimesi sitere na ndị mgbe ochie.

In 'Oge na ndị enyị,' nke Vol. 4, ibe 189, ekwuru na ekeresimesi putara 'omumu nke anyanwu nke anaghi ahu anya, Kraist bu isi,' dika odi n’iru, ‘aghaghi ibu onye amuru n’etiti madu.’ Y’oburu na odi otua, odi n’azu na amuru Jizos putara n’abali iri-na-ise nke onwa Disemba?

Ee e, ọ naghị eso ya. N’ezie, ekwuputara ya na “Oge Mu na ndi Enyi” di n’elu ekwuru aka na Jisos abughi aru ahu. Na ọ bụ ahụ dị iche na anụ ahụ - ọ bụ ezie na amụrụ ya site na anụ ahụ. Egosiputa uzo omumu a ma di iche n’etiti Jisos na Kraist. Jisos bu aru nke n’echebe anwughi anwu. N’ezie, odighi onye obula anwete anwete anwansaghi rue mgbe amuru Jisos ma obu ahu n’enweghi anwu. Ọ bụ ahụ a na-adịghị anwụ anwụ, Jizọs, ma ọ bụ site na aha ọ bụla ndị mmadụ maara n'oge gara aga, nke bụ nzọpụta nke mmadụ ọ bụghị ruo mgbe a mụrụ ya ka a zọpụta ya na ọnwụ. Otu iwu ahụ dịkwa mma taa dịka ọ siri mgbe ahụ. Onye nwụrụ anwụ anwụghị anwụ, ya bụrụ na ọ gaghị anwụ. Ma onye nke nwuru anwu anwu anwu anwu adighi ozo. Madu aghagh inweta anwugh anwu tupu onwu, ma obu ozo alaghachi ma ghaakwa ozo, rue mgbe a ga- azoputa ya na onwu site na ahu ya anwughi anwu. Ma Kraist abughi aru, dika Jisos. Anyị na anyị, Kraịst bụ ụkpụrụ ọ bụghị onye ma ọ bụ ahụ. Ya mere ekwuputala na aghaghi idi nkpuru agha n’ime Kraist. Nke a putara, diri ndi n’adighi anwu anwu, na enwete uche ha n’ano site n’iru nke ukpuru Kraist, ha nwekwara ike ighota eziokwu nke ihe.

Ọ bụrụ na Jizọs ma ọ bụ Kraịst ebighi ndụ ma zie ihe dịka o kwesiri ịme, olee otu o si bụrụ na njehie dị otu a nwere ike karịa ọtụtụ narị afọ ma nwee mmeri taa?

Njehie na amaghị ihe na-ejupụta ruo mgbe ihe ọmụma gbanwere ya; jiri ihe omuma, amaghi ama fuo. Enweghi ohere maka ha abụọ. Na enweghị ihe ọmụma, ọ bụrụ nke ihe ma ọ bụ ihe ọmụma ime mmụọ, anyị ga-anabata eziokwu dịka ha dị. Chọ ka eziokwu dị iche na nke agaghị agbanwe ha jot. Odighi ezi okwu n’ile banyere uzo amuru Jisos ma obu Kraist. Okwu ndị a bụ Jizọs na Kraịst dị ọtụtụ narị afọ tupu amụọ ya. Anyị enweghị ihe ndekọ banyere ụdị onye ahụ n'oge a sịrị na a mụrụ ya. Ndị ọkọ akụkọ ihe mere n'oge ahụ ekwesịghị ileghara onye ahụ dịla ndụ anya — onye kpatara ọgba aghara na ùgwù dị ka ihe dị mkpa, kwesịrị ileghara ya anya. E kwuru na Herọd, bụ́ eze, mere ka e gbuo ọtụtụ ụmụ ọhụrụ iji jide n'aka na “obere nwa” ahụ adịghị ndụ. Ekwuru na Paịlet mara Jizọs ikpe, ma na-ekwu na Jizọs ebiliwo mgbe akpọgidere ya n'obe. Ọ dịghị nke ọ bụla n'ime ihe ndị a pụrụ iche ndị ọkọ akụkọ ihe mere n'oge ahụ dekọrọ. Naanị ihe ndekọ anyị nwere bụ nke dị na Oziọma ndị ahụ. N'ihu eziokwu ndị a, anyị enweghị ike ikwu na ọmụmụ nke ekwuru na ọ bụ eziokwu. Ihe kachasị mma enwere ike ime bụ inye ya ebe n'etiti akụkọ ifo na akụkọ mgbe ochie nke ụwa. Nke ahụ na anyị gaanọ n ’njehie anyị gbasara ọmụmụ azọrọ na ọnwụ Jizọs abụghị ihe ọhụrụ. Ọ bụ ihe gbasara anyị na omume anyị. Nmebi a, ma oburu na odi nsogbu, diri ndi nna ochie ndi mbu ndi mere ihe a ma hapu ilu nke onwu Jisos.

Ị na-ekwu na akụkọ ihe mere eme nke Iso Ụzọ Kraịst bụ ihe efu, na ndụ nke Kraịst bụ akụkọ ifo, nakwa na ruo ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ 2,000 afọ ụwa nọ na-ekwere n'echiche ụgha?

Haswa ekwetaghị na Iso Christianityzọ Kraịst ruo ihe dị ka afọ 2,000. Doeswa ekweghị na Iso Christianityzọ Kraịst taa. Ndi Kraist n’onwe ha ekwenyeghi na nkuzi nke Jisos ibi na otu nari n’ime ha. Ndị Kraịst, na ụwa ndị ọzọ, na-emegide ozizi Jizọs na ndụ ha na ọrụ ha. Ọ dịghị otu nkuzi Jizọs nke Ndị Kraịst na-ahụ nke ọma. Banyere ihe dị iche n'etiti eziokwu na akụkọ akụkọ, anyị ekwuola na enweghị akụkọ gbasara ọmụmụ ọmụmụ na ndụ Jizọs. Akụkọ ifo na akụkọ ifo nke ọtụtụ Ndị Kraịst na-ewere dị ka ntọala nke okpukpe ndị ọgọ mmụọ, mana okwukwe Ndị Kraịst bụ na klas ahụ. N’ezie, okpukperechi nke ndi Kristian nwere obere ntọala n’ezie karịa inwe ọtụtụ nnukwu okpukpe ụwa. Nke a apụtaghị na Iso iszọ Kraịst bụ ụgha, ma ọ bụ na okpukpe niile bụ ụgha. Enwere okwu mgbe ochie na n’ime akụkọ ifo niile a na-ede akara. Gha bụ akụkọ na-enweghị eziokwu dị omimi. Nke a bụ eziokwu banyere Iso Christianityzọ Kraịst. Eziokwu ahụ na ọtụtụ eritela uru na mmalite akụkọ mgbe ochie na n'oge anyị site na nkwenye na ndụ na ike nzọpụta Jizọs ga-enwerịrị ike nzuzo; N’ihe ike ya dị. Ọdịdị nke nnukwu onye nkuzi ma ọ bụ nkuzi ọ bụla dịka iwu dị, iwu nke usoro, ma ọ bụ nke oge. Oge amụrụ ọmụmụ Jisos bu oge eruru ma obu mbido ikwuputa nke ezi okwu ekpughere. Anyị kwenyere na n’oge ahụ enwere mmadụ n’etiti mmadụ onye ruru anwụghị anwụ, ọmụmụ nke ahụ nke ekwuru n’iru, na mgbe o nwetaworo, o nyere ndị ahụ ọ gụrụ ike ịnabata na nghọta nkuzi nke anwụghị anwụ. ya na ọnụ ọgụgụ na-akpọ ndị na-eso ụzọ ya gbara ya gburugburu. Na o nweghi akuko banyere nke a bu n'ihi na ndi a nemeghi ihe omimi banyere ndu anwughi anwu ya. Nọgide na-akụziri ndị na-eso ụzọ ya oge ụfọdụ, ọ lawara, ndị na-eso ụzọ ya na-ekwukwa okwu ya. Ihe kpatara nkwagide na nkwenye nke Kraist na nkuzi ya bu na enwere obi mmadu ikwenye ekwenye na anwu anwugh anwu. Nkwenkwe nke oge a na - egosi ihe nkuzi nke ụka gbagwojuru anya n'ụdị ha ugbu a.

Enyi [HW Percival]