THE

AKWỤKWỌ

MAY 1913

NDỊ MERE NA-ENYERE

Ụdị agba ndị dị aṅaa, ọla na nkume ka e depụtara ụwa asaa ahụ?

Enwere agba asaa na ụdị dị iche iche nke anyanwụ, ọbara ọbara, oroma, odo, akwụkwọ ndụ akwụkwọ ndụ, acha anụnụ anụnụ, indigo, violet. Nke a bụ nkewa nke ụzarị anyanwụ site na prism yana dị ka egosipụtara n'elu. Agba asaa ndị a nwere ike ịtụgharị azụ na etiti wee bụrụ ụzarị ọkụ ọzọ. Ekwuru na agba ndị ahụ kwekọrọ na mbara ala asaa, mars, anyanwụ, mercury, saturn, jupiter, venus, ọnwa. Otú a ka ọla asa ahu di, ígwè, ọla-edo, mercury, lead, tin, ọla kọpa, na ọla-ọcha. A na-ekwu na agba, ọla na mbara ala na-edekọ ma na-ejikọta ibe ha. Nkume, garnet, amethyst, nkume ọbara, diamond, emerald, agate, ruby, sardonyx, sapphire, opal, topaz, turquoise, kwesịrị ijikọta ya na ọnwa iri na abụọ; A na-ekwu na nke ọ bụla nwere mmetụta ụfọdụ mgbe a na-eyi ya n'ụbọchị ụfọdụ, ma karịsịa n'ime ọnwa nke ọ bụ. Ndị na-ede ihe gbasara mgbaasị enyela ọkwa dị iche iche na nzikọrịta ozi na agba, ọla na mbara ala. Ihe ọ bụla nkewa anabatara, ebumnobi ahụ na-ekpebi iwu na usoro kwesịrị ịgbaso iji nweta uru site na iyi, iche iche ma ọ bụ na ngwakọta, agba, ọla na nkume.

Kwesịrị ikpebi iyi nke agba, ọla na nkume site na akụkụ nke mbara ala ahụ n'okpuru onye nwe ya ka a mụrụ?

Ọ bụrụ na mmadụ kwenyere na ịdịmma okwukwe; ọ bụrụ na o nwere okwukwe; ọ bụrụ na ọ gaghị achọ imerụ ndị ọzọ ahụ site na iji agba, ọla na okwute — Ee. Ọ bụrụ na ọ na-ele ya anya ka ihe nzuzu, ma na-agba mbọ ịhụ etu o si arụ ọrụ; ọ bụrụ na o kwenye n'ikike nke agba, ọla na okwute ma were ya were ihe iji kpagbuo ihe ọjọọ ma ọ bụ jọọ njọ n'ebe onye ọ bụla nọ — Mba.

Ndi agba, ọla na nkume ọ bụla nwere àgwà ọma pụrụ iche, oleekwa otú a ga-esi eyi ha n'emeghị ka mbara ụwa dị?

Agba, ọla na nkume nwere ụkpụrụ pụrụ iche, ọ dị mma ma ọ bụ ihe ọjọọ. Ma ike nke agba, ọla na okwute ọ bụla na-ekpebi n’ụdị o si pụta, n’ụdị nkwadebe ya, ma ọ bụ site n’inye ya. Onye nwere ike ịchị ọchị na iche na agba nwere ụfọdụ ụkpụrụ na ha ga-enwe ọfụma, ọ ga-enwe ihe ịgbanwe echiche ya ma ọ bụrụ na ọ ga-eji akwa uhie.

Nwoke ahụ nke jiri magnetị eme ihe agaghị ele ya anya dị ka ihe na-enweghị isi ma ọ bụ nkwenkwe ụgha na-ekwu na ụfọdụ ọla nwere ihe anwansi. Onweghi onye n’enwe obi abụọ na o nwere agwa di nma nke okwute enwela mmadu n’otu oge. Wezụga nzube akụ na ụba ma ọ bụ nke ịchọ mma agba nwere mmetụta ụfọdụ na mmetụta mmadụ. A na - ahụkarị ya na mgbe ụfọdụ ụfọdụ batara na mmụọ ọgụgụ isi ma ọ bụ nke mmetụta uche, ha na - ahụ ụfọdụ agba nke na - egosi ọnọdụ ha. Iji maa atụ: ndị omekome kwupụtarala ikpe na-ekwu na ha hụrụ ọbara ọbara tupu ọrụ ha igbu ọchụ. N’aka nke ozo, ndi enyeworo oge ịtụgharị uche, na-ekwu na ha hụrụ agba odo ma ọ bụ ọla edo mgbe ha gafere ọnọdụ dị jụụ ma ọ bụ nwee ebumnuche nwere nzube.

Ọla nwere ihe mgbaasị pụtara na uru ya, yana maka ihe ndị a na -etinyekarị ha na ya, otu ahụkwa nwere okwute. Mana ekwesịrị ịmụ ma mụta ụkpụrụ ndị a. Mmetụta uche aghaghị ịmụrụ anya nye ha tupu enwee ike iji ụkpụrụ ha mee ihe na -enweghị ihe egwu dị n'ahụ na echiche. Ọmụmụ ihe na ọzụzụ dị mkpa maka inweta ihe ọmụma gbasara ụkpụrụ mgbaasị na iji ọla mee ihe dị ka sayensị nke ọrụ igwe. Onye na -eche ma ọ bụ nwee mmetụta gbasara agba, ọla na okwute, nke emeghere uche nke ime ya, onye na -agaghị azụ uche ya ma dọọ uche ya aka, nwere ike mee ihe na okwukwe kpuru isi wee nweta nsonaazụ ụfọdụ, mana ọ ga -akpali ma nọrọ n'okpuru. ịkwa emo — ọ ga -abụkwa onye kpuru ìsì.

Mmadu nwere ike eyi akwa, ọla ma o bu nkume n’egosi ya banyere mbara ala mgbe o nwere ike amuru site na ihe omuma ya, nke kari ikike nile nke agba, ọla ma obu okwute. Nkwenye siri ike na nke na-adịghị ada ada nke enweghị ike ike ya merụrụ ya, bụ ọgwụ mgbochi ọ bụla mmetụta na-esite na ihe anụ ahụ. Okwukwe na ike a sitere na ebumnobi ziri ezi, echiche ziri ezi, ezi uche nke uche. Mgbe mmadụ nwere nke a, agba, ọla na okwute, ya na mmetụta nke mbara ụwa ha enweghị ike ọ himụ n'ahụ ya. Ma mgbe ahụ, ikekwe, ọ chọghị iyi ha.

Kedu akwụkwọ ozi ma ọ bụ ọnụ ọgụgụ na-agbakwunye ma ọ bụ tinye ha na mbara ụwa?

Edemede, akwụkwọ ọgụgụ, aha, akàrà, sigel dị iche iche na mbara ala site n'aka ndị edemede banyere ịgụ kpakpando, ihe banyere anwansi na anwansi, enwere ike ịchọta ndekọ na ngwa dị iche iche n'akwụkwọ ndị metụtara isiokwu ndị a. O dighi ikike a choro iji gosiputa ihe omuma a di ya, ma obu ikike inye ya. Onweghi ihe omuma nke anwansi banyere leta na aha “mbara ala” nke apughi itinye ha ozugbo site na akwukwo ma obu ede ede. Akwụkwọ nwere ike ịnye ozi dị ukwuu, mana ha enweghị ike inye ha ihe ọmụma. A ga-enwerịrị inweta ihe ọmụma site n’itinye mgbalị n’onwe gị A na-enweta ihe omimi site na itinye nsonaazụ nke ahụmịhe n'ọrụ ndị kachasị mma. Ihe omuma nke akwukwo, onu ogugu na aha ga abia site n’inyocha na ichoputa na itughari banyere uzo na akwukwo nke akwukwo na otu ha si enweta. Maka onye uche ya dị n'akụkụ akụkụ anwansi nke mkpụrụedemede, ọnụọgụ, aha, ọ dị mma iche ma chebara ha echiche, mana ọ bụghị ịnwa itinye echiche ndị ahụ ruo mgbe tiori nyere ya n'aka. Enweghị ike inweta obi ike site na iji akwụkwọ ozi, ọnụọgụ, aha, agba, ọla ma ọ bụ okwute mee ya. O doro anya banyere ihe ndị a na-abịa naanị na ike na njikwa nke ihe ma ọ bụ ike nke ha bụ akara ngosi nke mpụga, nke ihe na-anọchi anya ya na agụụ, agụụ na mmụọ ya. Ọtụtụ ndị na-abụ ndị na-ahụ maka ndị na-eme njem ike na ndị anwansi abịala n ’iru újú n’ihi na ha nwara imezu n’ime ụwa n’enweghị ihe a ga-eme n’ụwa n’ime.

Agba a na-ahụ anya bụ ngosipụta nke ọnọdụ uche na mmetụta uche. Ọ bụ ọla bụ precipitations ma ọ bụ ihe siri ike nke ihe ndị a na-adịghị ahụ anya, nke ejikọtara mmụọ nke ihe ọ bụla ma site na ya na-arụ ọrụ. Enwere ike ikwu otu ihe banyere okwute. Ígwè na okwute bụ ndọta ma ọ bụ eletriki. N'ebe ndị a gara, enwere ike ịnabata ya ma ọ bụ rụọ ọrụ, dị ka ike ndọta ahụ na-arụ ọrụ site na ígwè, ma ọ bụ dịka eriri elekere na-eji ike ọla edo eme ihe. Ofcha agba, ọla ma obu okwute nwere ike iteta ma weta ihe dị n'ime, nke dabara na ihe ma ọ bụ ike na-enweghị, ma nwee ike ibuga ihe ma ọ bụ ike ndị ahụ ime ihe banyere ikike ha. Site na njikwa nke naanị n'ime nke na-enweghị ike ịchịkwa.

Enyi [HW Percival]